Ik ben een groot fan van Stanislavski. Niet van zijn boeken, maar van zijn inhoudelijk verhaal. Zijn boeken vind ik een worsteling. Maar een goed acteur gaat graag een worsteling aan om zijn personage te ontdekken, toch?

Stanislavski praat over cirkels van aandacht en dat interesseert mij. Hoe je je aandacht op verschillende dingen richt. Bijvoorbeeld:

• Als ik nadenk, of mediteer, richt mijn aandacht zich naar binnen
• Als ik in gesprek ben is mijn aandacht breder, gericht op mijn gesprekspartner.
• Als ik een zaal toespreek of een museum bekijk is mijn aandacht nog breder. Ik verdeel m over de hele ruimte.

Drie verschillende cirkels van aandacht, steeds een beetje groter. En er zijn er meer:

• Als ik aan het strand wegdroom, kijk ik voorbij de horizon, net zo goed als wanneer ik ’s nachts in het donker loop, dan is mijn aandacht gespitst op geluid en beweging onzichtbaar overal om mij heen.

Stanislavski noemt het cirkels van aandacht, ik noem het ook wel focuscirkels. Je focust op wat voor jou belangrijk is. En er kan nog een focus bij:

• Als ik in het museum loop, richt ik mij op dat ene kunstwerk in de grote ruimte, of dat detail in het grote schilderij; als ik in Carre sta richt ik mij op die ene in het publiek.

Deze laatste toevoeging komt uit de principes van de Striptease. Een heel theatraal gegeven dus.

Waarom zijn deze cirkels van Stanislavski nou zo bijzonder? Zo ongewoon is het niet dat je je aandacht op verschillende dingen kunt richten?

Wat het voor mij bijzonder maakt is dat het me als actrice bewust maakt van de verschillen.
Als ik bewust kies waar ik mijn aandacht op richt - en veelal is dat uiteraard op mijn medespeler - dan vergeet ik dat er publiek is. Een goede focus kan stagefright of plankenkoorts verminderen. Kijk ik verlangend in de verte - focuscirkel 4 - dan zie ik niet het publiek, maar is mijn beeld datgene waar ik naar verlang, ver achter de horizon.

Je focus is dan ook altijd gekoppeld aan datgene wat zich in het stuk afspeelt. Wat nou als ik verlangen moet spelen en mijn focus is op de boodschappen die ik nog had moeten doen? Mijn gedachten zijn dan evengoed ver, ik focus op iets buiten het toneel. In mijn opinie kan dan het plaatje op dat moment er best passend uitzien, maar ik zal gaan haperen in het verhaal. Ik word niet meer gevoed door het gegeven van de scene en zal in mijn spel aparte schakels moeten maken om dat weer geloofwaardig te maken. Waar ik mijn aandacht op richt, bepaalt de intensiteit van mijn emotie. En boodschappen geven echt een andere emotie dan een verlangen naar bijvoorbeeld geluk, of rust, of rijkdom, al wat het script me geeft.

De kracht van de cirkels van aandacht is dat de acteur in het repetitieproces heel bewust keuzes kan maken: angst voor ontdekking vraagt alertheid - focuscirkel 3 (en 5). verdriet om onrecht - focuscirkel 1, binnenpret - focuscirkel 1, verliefdheid - focuscirkel 4 en 2 etc. Zo kan je alleen al vanuit de emoties bepalen waar je je aandacht op richt. Het script geeft de ingang, jij maakt de keuzes.

Jouw oprechte en steeds wisselende aandacht maakt dat je een levend, waarachtig personage neer kunt zetten.

Constantin Stanislavski, dank je wel.