Ken je de Rorschachtest? De vlekkentest waarbij je je fantasie los kan laten op vlekken en waar men dan van alles van vind? Die psychologische test is ontwikkeld door Herman Rorschach en in 1921 in gebruik genomen. 

Wikipedia schrijft: "De test is gebaseerd op de menselijke neiging interpretaties en gevoelens te projecteren op, in dit geval, inktvlekken. Daartoe proberen speciaal opgeleide psychologen aan de hand van de gegeven interpretaties het diepere persoonlijke karaktertrekken en de impulsen van de testpersonen te begrijpen. Rorschach publiceerde de resultaten van zijn studie van 300 patiënten en 100 gezonde testpersonen in "Psychodiagnostik". Sindsdien werd zijn methode als hulpmiddel voor psychologische beoordeling en diagnose gebruikt."

Critici tonen met onderzoek aan dat deze test slechts voor een beperkt aantal zaken betrouwbaar en valide is. Professor Dariusz Doliński van de School voor Sociale Psychologie in Warschau merkte op: "Ik weet dat conclusies over de menselijke persoonlijkheid, gebaseerd op wat er gezien wordt in inktvlekken, een reusachtige indruk kan maken op leken. Maar mensen die psychologie gestudeerd hebben, zouden moeten weten dat vrijwel niemand weet wat de test nou eigenlijk meet – als hij überhaupt meer meet dan de originaliteit van associaties."

Waarom schrijf ik dit? Eigenlijk vooral vanwege het woord "interpretaties". In mijn werk gaat het ook vaak over interpreteren. Onbewust geven we vaak uitleg of betekenis aan wat we zien, zonder te weten of dat werkelijk zo is. Vanuit ons eigen perspectief bekijken we de wereld en wat er om ons heen gebeurt. Vanuit onze eigen ervaringen beschouwen we de gebeurtenissen om ons heen. Ik begrijp de critici over de Rorschachtest. Het is soms lastig te duiden of wat we bij de ander waarnemen ook werkelijk aan de hand is, omdat wij onszelf daarbij ook in de weg zitten. Onze opvattingen en ervaringen, onze waarden en normen, onze opvoeding, alles speelt mee in hoe we naar de wereld kijken. 

Soms doe ik aan het begin van een training een oefening daarover. Ik loop de ruimte binnen op een specifieke manier. Dat kan snel of langzaam zijn, met rechte rug of gebogen, ik kan aankijken of dat juist vermijden, in elk geval zijn er dingen waar te nemen aan hoe ik binnenkom. De trainer vraagt dan aan de deelnemers te beschrijven wat ze hebben waargenomen. Ik krijg vaak te horen dat ik boos was, of bang, dat ik te laat was of misschien thuis of onderweg ruzie had gehad. Soms hoor ik dat ik 'het' niet vertrouw, of dat ik geen zin meer heb in mijn werk. Mijn verkeerde been uit bed, of bang omdat ik iets niet af heb, ik heb heel wat verschillende interpretaties van mijn gedrag gehoord. Maar klopte het? Meestal niet. Wat ze waarnemen is gedrag, wat ze interpreteren is een mening over het gedrag. De oefening gaat niet over goed of fout, maar over bewust worden van dat onderscheid tussen feitelijke waarneming en interpretatie. Zo'n oefening levert vaak al aardig wat gespreksstof op.

Ik ontkom er zelf ook niet aan dat ik interpreteer. Niets menselijks is mij vreemd. Zinnetjes als "je hebt zeker.." of "Dus je bent..." ontglippen me heel makkelijk. Soms merk ik tijdens het uitspreken wat ik doe. Dan buig ik nog net mijn laatste stukje van de zin omhoog, waardoor het een vraag wordt. "Je hebt zeker....?" en daarmee klinkt het al weer iets opener. Als ik me genoeg focus en objectief gedrag probeer te benoemen stel ik eenvraag "Ik hoorde u twee keer achter elkaar zuchten, hoe bedoelt u?". Die geeft de meeste ruimte om er echt achter te komen hoe ik het gedrag van de ander moet interpreteren, omdat die ander me dan de toelichting op het gedrag geeft. In trainingen lukt me dat vrij goed, maar in het "echte leven"? Sorry, maar dan ben ik gewoon ook maar een interpreterend olifant in een porseleinkast. Vergeef me en vraag gerust: Hoe bedoel je dat?