Er zijn heel veel dingen waarvan we het vanzelfsprekend vinden dat ze gaan zoals ze gaan. We denken er niet meer over na, we maken ons er niet druk om en spenderen er geen woord aan. Dat klinkt logisch. Als je er van uit mag gaan dat iets vanzelfsprekend is dan heeft het ook weinig zin om je daar heel erg druk om te maken. Toch? Met dat ik dit schrijf kriebelt er iets in mij dat twijfelt aan de waarheid van deze stelling. Wanneer mag je iets als vanzelfsprekend veronderstellen? Vanzelfsprekend lijkt gelijk aan iets wat 'is', zonder twijfel: het spreekt vanzelf, er zijn geen woorden voor nodig. Zoals je weet dat je bij het oversteken moet uitkijken, dat je in de winkel betaalt voor wat je koopt. Van jongs af aan krijgen we een beeld mee van hoe de wereld in elkaar zit en we leren, door ouders, school en gaandeweg, hoe je je daarin kunt handhaven. We gaan er van uit dat datgene dat wij vanzelfsprekend vinden voor iedereen zo geldt. Zolang daar geen ruis ontstaat kunnen we dan ook heel goed accepteren dat iets is zoals het is. 

We leren ook dat niet alles vanzelfsprekend is. Omdat de manier waarop wij de dingen geleerd hebben niet per definitie datgene is wat iedereen geleerd heeft. Ik leerde u zeggen tegen volwassenen, vooral ook tegen mensen die ik niet kende. Dat was voor mij vanzelfsprekend. Ik sprak mijn ouders ook aan met u. Dat bleek later niet voor iedereen zo vanzelfsprekend te zijn. Ik leerde mijn kinderen je en jij tegen mij te zeggen maar nog wel u tegen anderen die ze niet kenden. De vanzelfsprekendheid waarmee ik ben groot gebracht veranderde. Ik heb er geen oordeel op, ik constateer de verandering. 

Hoe je tegen dingen aankijkt heeft ook te maken met vanuit welk perspectief je kijkt. Ik kwam het schilderij van Madonna of Maria (ik denk dat het een fragment is uit een groter schilderij, maar ik ken helaas de bron niet). Op dit soort schilderijen kijkt de vrouw vaak schuin naar beneden, met neergeslagen ogen. Kijkt ze naar haar kind? Wendt ze haar ogen af uit verlegenheid? Uit respect? Denkt ze na? Ik zou het niet kunnen zeggen. Hoe komt ze over? Bij mij als een innemend en lief iemand, misschien met een vleugje verdriet. 

Maar wat gebeurt er als ik hetzelfde schilderij kantel?

Mijn beeld verandert. Ik zie nu iets anders in deze vrouw. Bij mij roept ze arrogantie op, desinteresse in wat er om haar heen gebeurt. Ik zou me er een koppige tiener bij kunnen voorstellen. Het is niet de waarheid, maar ik koppel er deze interpretatie aan. Misschien heb jij een andere interpretatie, ik hoor het graag. Maar de vanzelfsprekendheid waarmee ik bij het eerste schilderij een invulling gaf aan wat ik zag is weg. Het is anders geworden. De vanzelfsprekenheid is overhoop gegooid.

Hoe dingen in elkaar steken en hoe vanzelfsprekend ze zijn heeft altijd te maken met hoe je er naar kijkt, vanuit welk perspectief neem je waar, ervaar je en handel je. Wat voor mij vanzelfsprekend is staat niet gelijk aan dat het dan de waarheid is.

Ik heb geleerd om open te staan voor wat anderen dan vinden, hoe anderen tegen dingen aankijken. Zo toets ik of dat wat voor mij vanzelfsprekend is, klopt. Omdat ik gewoon niet altijd alles weet. Ik bekijk vanuit mijn perspectief. De meest waardevolle les in mijn leven is misschien wel dat een ander perspectief je kan verrijken. Elke dag eten, naar school gaan, werken, het zijn voor mij vanzelfsprekendheden geweest omdat ik in de luxe positie zat dat ik in Nederland woonde, dat we een goede verzorgingsstaat hebben en meer. Maar je hoeft niet eens zo ver te reizen om te weten dat die vanzelfsprekendheden er niet zijn als de omstandigheden anders zijn.  

Luisteren naar anderen, kijken naar verschillen, ontdekken dat er meer is dan ik dacht te kennen. Dat niet alles is zoals ik in mijn behoorlijk beschermde wereld dacht. Met het ouder worden ontdek ik steeds meer dat niet alles is zoals ik dacht dat het was toen ik nog jong was. Dat maakt me een rijker mens, want daardoor leer ik loslaten en meebewegen en het helpt me om open te staan voor andere dingen dan wat ik gewend ben. Vandaar dat ik achter de toevoeging kan staan: "...veronderstel ik".